Otwarto ołtarz Wita Stwosza, po 5 latach prac konserwatorskich

Przez 5 ostatnich lat trwały prace konserwatorskie przy retabulum głównego ołtarza Bazyliki Mariackiej w Krakowie dłuta Wita Stwosza. 5 lutego nastąpiło uroczyste otwarcie nastawy ołtarzowej po zakończonej konserwacji.

Po raz pierwszy Ołtarz Wita Stwosza został odsłonięty w uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w 1489. Jest największym gotyckim retabulum w Europie – mierzy 13 na 11 m. Konstrukcja zabytku została wykonana z drzewa dębowego, a jego tło z lipowego. Nastawa liczy ponad 200 wykonanych z kloców lipowych figur, a wysokość największych z nich sięga niemal 3 m. W środkowej szafie średniowiecznego dzieła widnieje scena zaśnięcia NMP. Ołtarz posiada 4 skrzydła, z czego 2 są ruchome. Wewnętrzna strona skrzydeł ilustruje 6 radości z życia Maryi. Po ich zamknięciu wyeksponowane zostają nieruchome ramiona oraz zewnętrzna strona skrzydeł, na których widnieje 12 scen z życia Jezusa i jego matki. Charakterystyczną cechą późnośredniowiecznego ołtarza jest przenikanie się sacrum z profanum oraz łączenie w rzeźbach ideału średniowiecznego piękna z realistycznym naturalizmem. Wzniosłe wydarzenia religijne mieszają się na nim ze scenami codzienności. Obok pozłacanych szat występują powszednie stroje średniowiecznych krakowian, których rysy zostały nadane figurom apostołów; a zachowująca ideał średniowiecznego piękna Madonna sąsiaduje z oddanymi w naturalistyczny sposób figurami apostołów, którzy zostali zilustrowani ze wszystkimi ludzkimi ułomnościami i defektami ciała.

Trwająca ponad 5 lat renowacja była przeprowadzana przez Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki krakowskiej i warszawskiej ASP. W konserwacji dzieła uczestniczył interdyscyplinarny sztab najwyższej klasy naukowców z Polski i zagranicy, a całe przedsięwzięcie kosztowało prawie 14 mln złotych. Przy odnawianiu zabytku zastosowano najnowocześniejsze metody i narzędzia m.in. skaning laserowy 3D. Ołtarz nie tylko został odnowiony i oczyszczony z narastających przez lata zabrudzeń, ale przywrócono również jego średniowieczny wygląd. Odsłonięto gotyckie polichromie, oddzielono elementy oryginalne od tych, które zostały wymienione podczas poprzednich konserwacji, a także powrócono do pierwotnego, czerwonego koloru ramy zamykającej kompozycję, która w przeszłości została przemalowana na czarno. Istotną zmianą było również zrekonstruowanie dawnego usytuowania względem siebie poszczególnych figur oraz właściwe przyporządkowanie pomieszanych elementów rzeźb do poszczególnych postaci (m.in. skrzydeł do właściwych aniołów), ponieważ w trakcie XIX wiecznej konserwacji niektóre rzeźby i ich części zostały rozlokowane inaczej niż w średniowiecznej kompozycji. Powrócenie do oryginalnej formy było możliwe dzięki archiwalnym zdjęciom ołtarza, pochodzącym jeszcze sprzed konserwacji z XIX wieku. Dzięki tym wszystkim zabiegom retabulum zyskało wygląd dużo bliższy średniowiecznemu. Dodatkowo, w trakcie prac konserwatorskich, przypadkowo odkryto inskrypcję z datą 1486, która może wskazywać, iż jest to rok ukończenia całej głównej sceny ołtarza, o czym wcześniej nie można było znaleźć informacji w żadnych źródłach historycznych.

Źródła: krakow.naszemiasto.pl, Dziennik Polski