Reforma KRS i ustawa praworządnościowa trafią na stół rządu. Kluczowe decyzje tuż przed świętami

Dzień przed Wigilią Rada Ministrów zajmie się pakietem projektów przygotowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości, które mają fundamentalne znaczenie dla funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. W centrum uwagi znajdą się reforma KRS oraz ustawa praworządnościowa, określane przez rząd jako kluczowe kroki w kierunku odbudowy zaufania do sądów i uporządkowania sytuacji prawnej po zmianach z ostatnich lat. Premier Donald Tusk podkreśla, że decyzje podejmowane tuż przed świętami mają wymiar symboliczny, ale i bardzo praktyczny dla obywateli.

Reforma KRS jako priorytet rządu

Jednym z głównych punktów obrad będzie reforma KRS, która zakłada zasadniczą zmianę sposobu wyboru sędziowskich członków Krajowej Rady Sądownictwa. Zgodnie z projektem, 15 sędziów ma być wybieranych bezpośrednio przez wszystkich sędziów w Polsce, a nie – jak obecnie – przez Sejm. Reforma KRS ma przywrócić model bliższy rozwiązaniom sprzed 2018 roku, choć w nowej, zmodyfikowanej formule.

 

Ministerstwo Sprawiedliwości podkreśla, że reforma KRS wprowadza przejrzysty mechanizm wyborczy, w którym kluczową rolę odegra Państwowa Komisja Wyborcza. Każdy sędzia będzie mógł oddać głosy na kandydatów z różnych szczebli sądownictwa, co ma zapewnić reprezentatywność Rady. Reforma KRS zakłada także wymogi dotyczące doświadczenia zawodowego kandydatów, aby do Rady trafiały osoby z odpowiednim stażem orzeczniczym.

Zmiana modelu po 2018 roku

Obecny sposób powoływania sędziowskich członków KRS obowiązuje od końca 2017 roku i od lat budzi kontrowersje w kraju oraz za granicą. Reforma KRS ma być odpowiedzią na zarzuty dotyczące upolitycznienia Rady oraz osłabienia jej konstytucyjnej roli. Rząd przekonuje, że nowy model wyborów ma zwiększyć niezależność sądownictwa i wzmocnić zasadę trójpodziału władzy.

 

W praktyce reforma KRS może oznaczać głęboką przebudowę relacji pomiędzy władzą ustawodawczą a sądowniczą. Projekt przewiduje, że kandydować będą mogli także sędziowie, którzy awansowali już w procedurach po 2018 roku, o ile spełnią kryteria stażu. To rozwiązanie ma ograniczyć ryzyko paraliżu instytucji.

Ustawa praworządnościowa i status sędziów

Drugim filarem zmian jest ustawa praworządnościowa, która ma uporządkować skutki uchwał KRS podejmowanych w latach 2018–2026. Projekt zakłada powtórzenie konkursów na stanowiska sędziowskie obsadzone z udziałem obecnej Rady oraz uregulowanie statusu sędziów powołanych w tym okresie. Ustawa praworządnościowa ma charakter kompleksowy i dotyka tysięcy decyzji personalnych w sądownictwie.

 

Autorzy projektu wskazują, że ustawa praworządnościowa wynika z założenia, iż obecna KRS nie jest tożsama z konstytucyjnym organem w rozumieniu ustawy zasadniczej. W konsekwencji konieczne jest systemowe rozwiązanie skutków jej działalności. Ustawa praworządnościowa przewiduje także szczególną procedurę wzruszania niektórych orzeczeń wydanych z udziałem sędziów powołanych po 2018 roku.

Automatyczne uchylanie orzeczeń

Jednym z najbardziej dyskutowanych elementów projektu jest możliwość automatycznego uchylenia wyroku na wniosek strony, jeśli w składzie orzekającym zasiadał sędzia powołany w wadliwej procedurze. Ustawa praworządnościowa ma w ten sposób zapewnić obywatelom realne prawo do niezależnego i bezstronnego sądu. Rząd argumentuje, że bez takich rozwiązań odbudowa zaufania do wymiaru sprawiedliwości nie będzie możliwa.

 

Jednocześnie projekt zakłada mechanizmy przejściowe, które mają zapobiec chaosowi prawnemu. Ustawa praworządnościowa ma równoważyć interesy stron postępowań, stabilność orzeczeń oraz konieczność naprawy systemowych błędów.

Deregulacja i cyfryzacja w pakiecie zmian

Oprócz zmian ustrojowych rząd zajmie się także projektami deregulacyjnymi. Wśród nich znajduje się nowelizacja przepisów o księgach wieczystych i Krajowym Rejestrze Sądowym. Planowane jest rozszerzenie funkcjonalności aplikacji mObywatel, aby umożliwić pobieranie dokumentów elektronicznych bezpośrednio z systemów sądowych.

 

Nowe regulacje przewidują, że dokumenty elektroniczne będą miały taką samą moc prawną jak papierowe wydruki. To kolejny krok w stronę cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości i ułatwienia obywatelom dostępu do informacji.

Reforma KRS oraz ustawa praworządnościowa to projekty, które mogą na lata ukształtować polski system sądownictwa. Rząd zapowiada, że decyzje podjęte przed świętami mają przywrócić ład konstytucyjny i zwiększyć poczucie bezpieczeństwa prawnego obywateli. Choć przed projektami jeszcze długa droga legislacyjna, już dziś wiadomo, że reforma KRS i ustawa praworządnościowa będą jednymi z najważniejszych tematów debaty publicznej w nadchodzących miesiącach.