Pamięć niemowlęca istnieje? Nowe badania obalają mit amnezji dziecięcej

Przez dekady sądzono, że wspomnienia z okresu niemowlęcego w ogóle nie powstają. Teraz najnowsze badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Columbia i Yale sugerują coś zupełnie przeciwnego. Choć jako dorośli nie potrafimy przywołać wydarzeń z pierwszych lat życia, nasze mózgi mogą je mimo wszystko przechowywać. To przełom w rozumieniu tzw. amnezji dziecięcej, który rzuca nowe światło na rozwój pamięci we wczesnym dzieciństwie.

 

Amnezja dziecięca pod lupą naukowców

Przyjęło się, że pierwsze trwałe wspomnienia tworzymy dopiero w wieku około trzech–czterech lat. Tymczasem eksperymenty z użyciem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI), przeprowadzone na grupie niemowląt w wieku od czterech miesięcy do dwóch lat, pokazały coś zupełnie innego. Okazuje się, że dzieci w tym wieku wykazują aktywność hipokampu – obszaru mózgu odpowiedzialnego za zapamiętywanie – w czasie oglądania obrazów, które później potrafią rozpoznać.

 

To właśnie hipokamp, który dojrzewa aż do okresu nastoletniego, przez lata był uważany za barierę uniemożliwiającą powstawanie wczesnych wspomnień. Najnowsze wyniki badań sugerują, że bariera ta nie wynika z niemożności tworzenia wspomnień, lecz z późniejszych trudności w ich przywołaniu.

 

Wspomnienia są, ale ukryte

Choć dzieci potrafiły rozpoznać obrazy pokazywane im wcześniej, to z wiekiem te informacje stają się dla nas niedostępne. Badacze tłumaczą, że może to wynikać z dwóch przyczyn: albo wspomnienia z wczesnego dzieciństwa nie są wystarczająco dobrze przechowywane, albo nie są prawidłowo przekazywane do innych obszarów mózgu odpowiedzialnych za długoterminowe przypominanie sobie informacji.

 

Interesujące są też analogie do badań prowadzonych na zwierzętach. Gryzonie, które zapominały wcześniej wyuczone zachowania, były w stanie ponownie „przypomnieć” sobie dane sytuacje po sztucznej aktywacji określonych neuronów. Sugeruje to, że ślady pamięci mogą pozostać w mózgu, mimo że ich przywołanie jest niemożliwe bez dodatkowej stymulacji.

 

Różne typy pamięci i ich rozwój

Warto również zaznaczyć, że pamięć epizodyczna – czyli ta dotycząca konkretnych zdarzeń, osób i miejsc – to tylko jeden z rodzajów pamięci. Wcześniejsze badania wskazywały, że nawet trzy miesięczne dzieci potrafią uczyć się regularności w swoim otoczeniu. Jest to tzw. statystyczne uczenie się, które również wiąże się z aktywnością hipokampu.

 

W praktyce oznacza to, że niemowlę rozumie, iż po karmieniu następuje drzemka, a przed snem pojawia się konkretna rutyna. Ten rodzaj pamięci rozwija się wcześniej niż pamięć epizodyczna i może pełnić kluczową rolę w kształtowaniu pierwszych nawyków oraz schematów poznawczych.

 

Dlaczego nie pamiętamy dzieciństwa?

Zespół badawczy pod kierownictwem dr Tristan Yates planuje kontynuować eksperymenty, by zrozumieć, co dokładnie dzieje się ze wspomnieniami na przestrzeni lat. Czy rzeczywiście je tracimy, czy po prostu brakuje nam dostępu do tych informacji? To pytanie wciąż pozostaje otwarte.

 

Eksperci wskazują także na inne czynniki, które mogą wpływać na trwałość wspomnień z dzieciństwa – takie jak emocje towarzyszące zdarzeniom czy obecność opiekuna. Pamięć emocjonalna często działa inaczej niż ta oparta wyłącznie na faktach, co może tłumaczyć, dlaczego niektóre wczesne doświadczenia silniej zapadają w podświadomość.

Najnowsze ustalenia naukowców mogą odmienić sposób, w jaki postrzegamy rozwój pamięci u dzieci. Choć nadal nie jesteśmy w stanie świadomie przywołać wspomnień z okresu niemowlęcego, to wiele wskazuje na to, że są one przechowywane w naszej pamięci – tylko głęboko ukryte. Przełom w badaniach nad amnezją dziecięcą otwiera nowe kierunki dla psychologii rozwojowej i neurologii, a także rzuca światło na to, jak bardzo złożony i fascynujący jest ludzki mózg.