Seniorzy w pułapce paradoksu żywieniowego: jednoczesna otyłość i niedożywienie coraz powszechniejsze

Wśród osób starszych coraz częściej obserwuje się pozornie sprzeczne zjawisko: otyłość i niedożywienie występujące równocześnie. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to niemożliwe, dane statystyczne i obserwacje specjalistów nie pozostawiają złudzeń – to realny i rosnący problem zdrowotny. U jego źródeł leżą zarówno biologiczne zmiany związane z wiekiem, jak i psychologiczne oraz ekonomiczne trudności. Niewłaściwa dieta, samotność, brak energii do gotowania i niska jakość spożywanych produktów tworzą niebezpieczną mieszankę.

 

Zmiany fizjologiczne pogłębiają problem

Wraz z wiekiem organizm człowieka przechodzi szereg zmian, które wpływają na sposób odżywiania. Seniorzy mają często osłabione zmysły smaku i węchu, rzadziej odczuwają pragnienie i mają mniejszy apetyt. Do tego dochodzą ograniczenia ruchowe, które mogą utrudniać nawet najprostsze czynności, takie jak przygotowanie herbaty czy pokrojenie chleba. W takiej sytuacji utrzymanie prawidłowej, zbilansowanej diety staje się sporym wyzwaniem.

 

Warto również zaznaczyć, że osoby starsze potrzebują mniej energii niż młodsze pokolenia – ich zapotrzebowanie kaloryczne spada m.in. przez zmniejszoną masę mięśniową oraz ograniczoną aktywność fizyczną. Mimo to często spożywają produkty wysokoprzetworzone, pełne kalorii, lecz ubogie w składniki odżywcze. To właśnie ten mechanizm leży u podstaw tzw. niedożywienia jakościowego – zjawiska, w którym masa ciała rośnie, ale organizm cierpi na niedobór witamin i minerałów.

 

Niedobory żywieniowe nie tylko przez choroby

Według statystyk niemal 64 proc. osób w wieku 65–74 lat zmaga się z nadwagą lub otyłością. Jednocześnie aż 20 proc. seniorów doświadcza niedożywienia, a ryzyko rośnie po 75. roku życia. W niektórych przypadkach winne są choroby przewlekłe – nowotwory, schorzenia układu pokarmowego czy zaburzenia hormonalne. Jednak często źródłem problemu są czynniki społeczne, takie jak samotność, depresja czy brak wsparcia ze strony najbliższych.

 

Część osób starszych eliminuje z diety droższe, ale zdrowe składniki – warzywa, ryby, produkty sojowe – zastępując je tańszymi i łatwiejszymi w przygotowaniu artykułami, często wysoko przetworzonymi. Takie wybory dietetyczne, podyktowane ograniczeniami finansowymi lub obawą przed dolegliwościami trawiennymi, skutkują dietą ubogą w błonnik, witaminy i białko.

 

Brak jednoznacznych narzędzi diagnostycznych

Jednym z większych problemów w walce z niedożywieniem jest brak ujednoliconej definicji tego stanu. W praktyce medycznej często sprowadza się to jedynie do oceny masy ciała lub wskaźnika BMI, co może prowadzić do przeoczenia niedożywienia jakościowego. Tymczasem jego skutki zdrowotne bywają poważne – pogorszona odporność, wolniejsza rekonwalescencja po urazach, większe ryzyko powikłań po chorobach czy operacjach.

 

Równie niepokojące są dane dotyczące otyłości. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że rocznie z jej powodu umiera nawet 2,7 miliona osób. Choroba otyłościowa zwiększa ryzyko wystąpienia ponad 200 różnych schorzeń – od cukrzycy typu 2 po choroby układu krążenia i nowotwory.

 

Edukacja i wsparcie kluczowe dla poprawy sytuacji

Eksperci są zgodni – kluczowym elementem w przeciwdziałaniu zarówno otyłości, jak i niedożywieniu wśród seniorów jest edukacja oraz zapewnienie odpowiedniego wsparcia społecznego. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej opracowało tzw. Talerz Zdrowego Żywienia, czyli prosty i praktyczny model diety dla osób starszych. Zawiera on nie tylko wskazówki dotyczące proporcji między produktami, ale też porady dopasowane do realiów życia seniorów.

 

Istotna jest także aktywizacja społeczna. Kluby seniora, grupy wsparcia czy domy pomocy mogą przeciwdziałać wykluczeniu i pomóc w utrzymaniu zdrowych nawyków żywieniowych. Regularne zakupy, wspólne gotowanie czy choćby rozmowa przy posiłku to czynniki, które mogą realnie poprawić jakość życia osób starszych.

Otyłość i niedożywienie wśród seniorów to dwa oblicza tego samego problemu – niewłaściwego odżywiania. Choć przyczyny bywają różne – od biologicznych po społeczne – wspólnym mianownikiem pozostaje potrzeba lepszej edukacji, opieki i zrozumienia potrzeb tej rosnącej grupy społecznej. W dobie starzejącego się społeczeństwa dbanie o zdrowie żywieniowe seniorów powinno być jednym z priorytetów zdrowia publicznego.