Smog - co warto wiedzieć

Smog zaczął pojawiać się na świecie w XIX wieku wraz z intensywnym rozwojem przemysłu oraz ogrzewania domów za pomocą węgla. Jego nazwa to zbitka słów smoky fog (po angielsku "mgła dymna").

 

W rzeczy samej smog jest koloidem lub zawiesiną atmosferyczną, podobnie jak zwykła mgła. Jednak w przypadku smogu substancją rozproszoną w powietrzu nie są, jak w przypadku mgły drobne kropelki wody tylko aerozol składający się między innymi z sadzy, pyłu węglowego czy bardzo toksycznych i rakotwórczych węglowodorów aromatycznych, jak benzen czy benzopiren. Bardzo ważnymi składnikami są również przemysłowe gazy jak tlenki azotu, tlenki siarki, tlenek węgla (czad) oraz ozon powstający między innymi w wyniku złożonych reakcji spalin samochodowych zachodzących w atmosferze. Za charakterystyczną beżową barwę smogu odpowiada dwutlenek azotu, który w czystej postaci ma barwę brunatną. W reakcji z parą wodną zawartą w powietrzu tworzy on bardzo żrący kwas azotowy - jeden z najbardziej niebezpiecznych składników smogu. 

 

Głównym źródłem smogu w naszym kraju jest tzw. niska emisja - zjawisko związane z emitowaniem do atmosfery produktów spalania węgla, którym bardzo wielu polaków ogrzewa domy. Podczas wyżu barycznego lub braku wiatru przepływ powietrza nad danym terenem jest mocno ograniczony co ułatwia gromadzenie się toksyn w najniższej warstwie troposfery, a zatem w tej, w której codziennie żyjemy. W wyniku spalania niecałkowitego węgla w piecach powstają tlenek węgla oraz sadza. Jeśli węgiel jest złej jakości (zasiarczony), w wyniku spalania powstają też związki siarki, które tworzą w powietrzu żrący kwas siarkowy, wspomniane już wcześniej związki azotu tworzące kwas azotowy i niezwykle rakotwórcze węglowodory aromatyczne. 

 

Wielu ludzi niestety spala w piecach swoje śmieci, doprowadzając tym samym do emisji innych szkodliwych substancji, które normalnie nie pojawiłyby się w dymie. Przykładowo spalanie polimeru PCW (PVC) prowadzi do uwalniania się do atmosfery toksycznego chlorowodoru. Warto pamiętać że spalając śmieci najbardziej szkodzimy przede wszystkim sobie, swojej rodzinie i sąsiadom. 

 

Do istotnych źródeł zanieczyszczeń powietrza należą także spaliny samochodowe. W ich skład oprócz dwutlenku węgla wchodzą przede wszystkim  tlenki azotu oraz tlenek węgla (czad). Podczas słonecznej pogody w wyniku rozpadu dwutlenku azotu na tlenek azotu i jednoatomowy tlen, pod wpływem promieni słonecznych dochodzi również do złożonego mechanizmu reakcji powstawania sztucznego ozonu. Normalnie ozon występuje w troposferze w śladowych ilościach; powstaje między innymi w wyniku wyładowań atmosferycznych. Jednak w większych stężeniach jest on niebezpieczny, działając toksycznie na układ oddechowy zwierząt, w tym ludzi oraz na rośliny. 

 

Smog stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia - może prowadzić do powstawania raka płuc i innych nowotworów, chorób układu krążenia, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i wielu innych chorób. Przykładowo, jeden z najbardziej niebezpiecznych składników smogu - benzen - absorbowany jest nie tylko drogą oddechową, ale może wchłaniać się również przez skórę. Jest niezwykle rakotwórczy, wywołuje m in. białaczki i szpiczaki. Ponadto powoduje znaczny spadek liczby płytek krwi. Medycyna rozpoznaje zarówno ostre jak i przewlekłe zatrucie benzenem i wieloma innymi składnikami smogu. Jeszcze bardziej niebezpieczny jest benzopiren. Należy do najbardziej rakotwórczych związków występujących w przyrodzie; występuje zarówno w dymie tytoniowym jak i w smogu. Wywołuje raka płuc. Najbardziej narażone są osoby uprawiające na dworze sport przy dużym stężeniu szkodliwych substancji w powietrzu. W rzeczywistości jednak problem smogu dotyczy nas wszystkich, gdyż wszyscy oddychamy wspólnym powietrzem. 

 

Polska należy do najbardziej zanieczyszczonych państw w Europie - zanieczyszczenie powietrza  w naszych miastach jest rekordowo wysokie w porównaniu do miast w Europie zachodniej, lecz mniejsze niż w wielu dużych miastach azjatyckich jak Delhi czy Pekin. 

 

W walce ze smogiem istotne zatem jest to by jak najmniejsza liczba domów była ogrzewana węglem, co można ułatwić między innymi poprzez dotowanie wymiany pieców na ekologiczne źródła energii oraz właściwą edukację obywatelską. Podczas smogu warto również zrezygnować z samochodu i przesiąść się do komunikacji miejskiej.  

 

BIBLIOGRAFIA I WAŻNE LINKI:

https://www.poradnia.pl/smog-zagrozeniem-dla-zdrowia-i-zycia.html

https://smoglab.pl/ole-raaschou-nielsen-smog-powoduje-raka-pluc-pewne/

https://map.airly.eu/pl/

https://polskialarmsmogowy.pl/polski-alarm-smogowy/aktualnosci/szczegoly,zanieczyszczenie-powietrza-w-europie--polska-tuz-za-bulgaria,313.html

Joanna Wibig "Meteorologia i klimatologia" pod redakcją K. Kożuchowskiego PWN Warszawa 2009