Rola współczesnych zoo. Edukacja, ochrona gatunków i rehabilitacja zwierząt

Ogrody zoologiczne od dawna budzą kontrowersje. Krytycy wskazują, że przetrzymywanie zwierząt w niewoli ogranicza ich wolność i może powodować stres, niezależnie od warunków panujących w klatkach czy wybiegach. Współczesne zoo stara się jednak pełnić znacznie szerszą misję: chronić ginące gatunki, edukować społeczeństwo, prowadzić badania naukowe i rehabilitować osobniki, które nie poradziłyby sobie w środowisku naturalnym.

Trzymanie zwierząt w niewoli – kontrowersyjna konieczność

Trzymanie zwierząt w niewoli to zło – przyznaje dr Andrzej Kruszewicz, dyrektor warszawskiego zoo. Nie robimy tego dla przyjemności ani z powodów komercyjnych. Ludzkość sama spowodowała, że wiele gatunków jest zagrożonych wyginięciem. Naszym celem jest ratowanie ich i przygotowywanie do powrotu na wolność.

Warszawskie zoo aktywnie uczestniczy w programach reintrodukcji zwierząt. Dzięki temu w Polsce ponownie żyją żubry, konie Przewalskiego, głuszce czy cietrzewie. Placówka prowadzi również hodowlę pawia kongijskiego – gatunku endemicznego dla Demokratycznej Republiki Konga, który jest zagrożony wyginięciem i trudny w hodowli.

Edukacja i walka z mitami

Jednym z głównych zadań ogrodów zoologicznych jest edukacja społeczeństwa. Warszawskie zoo stawia na tablice informacyjne, lekcje edukacyjne oraz zajęcia dla szkół.

Równie ważna jest edukacja w zakresie ochrony gatunków. Pracownicy poznańskiego zoo przypomnieli niedawno społeczeństwu, że współczesne zoo nie jest azylem ani schroniskiem, lecz instytucją chroniącą gatunki zagrożone wyginięciem.

Badania naukowe i ochrona zagrożonych gatunków

Ogrody zoologiczne prowadzą badania naukowe, które byłyby trudne do przeprowadzenia w naturalnym środowisku. Dotyczy to m.in. obserwacji zachowań altruistycznych u małp człowiekowatych czy badań anatomicznych i weterynaryjnych. Warszawskie zoo wraz z europejskimi partnerami prowadzi także programy ochrony ryb, takich jak pielęgnice madagaskarskie, które zostaną przywrócone do oczyszczonej rzeki po rozmnożeniu w ogrodach zoologicznych.

Rekreacja a dobro zwierząt

Odwiedziny w zoo cieszą się dużym zainteresowaniem – w 2023 roku polskie ogrody zoologiczne odwiedziło prawie 8 mln osób. Największą popularnością cieszyły się wrocławskie Afrykarium (1,7 mln gości) oraz łódzkie zoo (1,2 mln). Jednak rekreacja nie jest priorytetem. Placówki wprowadzają ograniczenia, aby chronić zwierzęta, np. zakaz wjazdu hulajnogami czy rowerami, a także ograniczenia w zakresie sprzedaży słodyczy czy alkoholu.

Rehabilitacja dzikich zwierząt

Warszawskie zoo prowadzi także dwa ośrodki rehabilitacji dzikich zwierząt. Jeden przyjmuje chronione gatunki bezkręgowców, płazów i gadów, drugi – Ptasi Azyl – w 2024 roku przyjął ponad 10 tys. pacjentów, co czyni go największym w Polsce. Placówka współpracuje także z innymi ogrodami zoologicznymi w Europie w celu tworzenia podobnych ośrodków.

Współczesne zoo to znacznie więcej niż atrakcja turystyczna. To instytucje, które edukują, prowadzą badania naukowe, chronią zagrożone gatunki i rehabilitują dzikie zwierzęta. Choć przetrzymywanie zwierząt w niewoli pozostaje kontrowersyjne, bez działalności ogrodów zoologicznych wiele gatunków nie miałoby szans na przetrwanie.