Wybory parlamentarne w Uzbekistanie. Zmiana systemu czy fasada demokracji?

27 października w Uzbekistanie odbyły się wybory do izby niższej parlamentu i do lokalnych organów władzy. Zwyciężyła prezydencka Liberalno-Demokratyczna Partia Uzbekistanu, która zdobyła 34,7% głosów, przekładając to na 64 miejsca w 150-osobowej izbie. Wyniki wskazują na przewagę ugrupowań sprzyjających obecnym władzom, bez wyraźnej opozycji politycznej. Choć organizacja wyborów przebiegła sprawnie i bez napięć, międzynarodowi obserwatorzy podkreślają liczne ograniczenia demokratyczne, co stawia pod znakiem zapytania rzeczywisty poziom reform politycznych w Uzbekistanie.

Wyniki wyborów – dominacja sił prorządowych

Wyniki wyborów do izby niższej parlamentu pokazują wyraźną dominację prorządowych ugrupowań. Poza Liberalno-Demokratyczną Partią Uzbekistanu, mandaty zdobyły również Partia Odrodzenia Narodowego (18,8%, 14 mandatów), Ludowo-Demokratyczna Partia Uzbekistanu (17,1%, 13 mandatów), Socjaldemokratyczna Partia Uzbekistanu Adolat (16,2%, 12 mandatów) oraz Partia Ekologiczna (13,1%, 10 miejsc). Żadna z tych partii nie ma opozycyjnego charakteru, co wskazuje na brak rzeczywistej różnorodności w strukturach władzy i ograniczenia w dostępie do debaty politycznej. Wynik ten odzwierciedla konserwatywne podejście do zarządzania państwem, a także chęć utrzymania kontroli nad polityczną aktywnością obywateli.

Opinie międzynarodowe i ograniczenia wyborcze

Proces wyborczy był obserwowany przez misję OBWE, która wydała raport zwracający uwagę na systemowe braki i uchybienia w zakresie demokratycznych standardów. Raport OBWE wskazał na ograniczenia wolności stowarzyszeń, zgromadzeń i słowa, a także na brak realnej konkurencji politycznej. Odnotowano przypadki naruszeń, takie jak wielokrotne głosowanie oraz ograniczenia w tajności głosowania. Choć obserwatorzy docenili posunięcia Uzbekistanu na rzecz reform, takie jak zwiększenie udziału kobiet na listach wyborczych (do 40%), ogólna ocena wyborów pozostaje krytyczna.

Dynamika reform w Uzbekistanie – polityka bez pełnej demokratyzacji

Obecne wybory pokazują, że Uzbekistan, mimo zmian, nie osiągnął poziomu pełnej demokratyzacji. Od czasu objęcia urzędu prezydenta przez Szawkata Mirzijojewa w 2016 roku doszło do stopniowej redukcji represyjności systemu, który charakteryzował rządy jego poprzednika, Islama Karimowa. Rząd Mirzijojewa wprowadził szereg reform, których celem jest modernizacja gospodarki i poprawa jakości życia obywateli, ale na poziomie politycznym władze unikają dopuszczania otwartej konkurencji.

Według Democracy Index 2023, Uzbekistan zajmuje dopiero 149. miejsce w rankingu na 167 państw, wskazując na autorytarny charakter władzy. Mimo tego, działania Mirzijojewa przyciągają uwagę inwestorów zagranicznych i organizacji międzynarodowych, stwarzając wizerunek kraju zaangażowanego w reformy i otwartego na współpracę międzynarodową, mimo braku głębszych reform demokratycznych.

Wyzwania społeczne a polityka wewnętrzna Uzbekistanu

Wielkim wyzwaniem dla Uzbekistanu jest zarządzanie nastrojami społecznymi, szczególnie w kontekście rosnących aspiracji młodej populacji. Społeczeństwo Uzbekistanu jest młode – średnia wieku wynosi zaledwie 29 lat, co generuje rosnącą presję na rozwój gospodarczy i dostęp do lepszych standardów życia. Dynamiczny wzrost gospodarczy, który w 2023 roku wyniósł 6%, jest istotnym wskaźnikiem rozwoju, ale także wyznacznikiem przyszłych oczekiwań społecznych.

W 2022 roku protesty w Nukusie były sygnałem rosnącego napięcia na tle społecznym, które władze skutecznie, choć brutalnie, stłumiły. W odpowiedzi na rosnące aspiracje społeczne Uzbekistan realizuje politykę gospodarczą nastawioną na liberalizację, a jednocześnie wzmacnia aparat kontroli.

Perspektywy i wnioski

Spokojny przebieg wyborów może wskazywać na stabilność systemu politycznego Uzbekistanu, jednak sukces tej polityki w dłuższej perspektywie zależy od możliwości dalszego rozwoju gospodarczego oraz wzmocnienia profesjonalizmu aparatu państwowego.

Uzbekistan stoi przed wyzwaniem skutecznego zarządzania rosnącą populacją i rosnącymi aspiracjami społecznymi. Możliwości reform politycznych, jeśli będą one realizowane w dotychczasowym tempie, są ograniczone do poziomu kosmetycznych zmian. Władze zdają się dążyć do modelu, w którym państwo będzie rozwijać się gospodarczo i zyskiwać na arenie międzynarodowej jako kraj reform, jednak w granicach utrzymującego się systemu autorytarnego.