Cukrzyca a Alzheimer - nowe odkrycia na temat działania semaglutydu

Cukrzyca typu 2 to przewlekła choroba metaboliczna, która wpływa na funkcjonowanie wielu narządów w organizmie, w tym mózgu. Pacjenci z cukrzycą są bardziej narażeni na chorobę Alzheimera, czyli najczęstszą postać demencji starczej. Nowe badania nad semaglutydem, wykorzystywanym w terapii cukrzycy, wskazują, że lek może wpływać korzystnie na zdrowie mózgu. Czy semaglutyd, stosowany w celu obniżenia stężenia glukozy we krwi, zmniejsza ryzyko Alzheimera?

Cukrzyca typu 2 – objawy i leczenie

Cukrzyca typu 2 to przewlekła choroba związana z insulinoopornością lub postępującym upośledzeniem wydzielania insuliny przez trzustkę. Bagatelizowanie dolegliwości lub nieprawidłowe leczenie wiążą się z wysokim ryzykiem rozwoju powikłań obejmujących m.in. funkcjonowanie układu pokarmowego, sercowo-naczyniowego, jak również układu nerwowego i mózgu.

 

Objawy cukrzycy typu 2 mogą rozwijać się stopniowo, co sprawia, że choroba często zostaje zdiagnozowana dopiero w zaawansowanym stadium. Wśród najczęściej obserwowanych symptomów wymienia się: wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu, zmęczenie i osłabienie, przybieranie na wadze, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe.

 

Leczenie cukrzycy typu 2 obejmuje różnorodne podejścia terapeutyczne, dostosowane do stopnia zaawansowania choroby oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. To pozwala na prawidłową kontrolę glikemii oraz zmniejszenie ryzyka powikłań. W terapii cukrzycy zaleca się:

• zmianę stylu życia – zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną,
• doustne leki przeciwcukrzycowe - np. metformina,
• leczenie agonistami receptora GLP-1 – np. semaglutydem,
• insulinoterapię – w zaawansowanych przypadkach.

Stosowanie farmakoterapii wymaga regularnych badań poziomu cukru, pozwalających zmniejszyć ryzyko wystąpienia hipoglikemii. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku terapii skojarzonych, które zwykle wymagają odpowiednich modyfikacji dawek leków. Więcej informacji na temat cukrzycy można znaleźć na stronie serwisu medycznego Receptomat.pl.

Czym jest choroba Alzheimera i kogo dotyczy?

Choroba Alzheimera to postępujące schorzenie neurodegeneracyjne, które stanowi najczęstszą przyczynę demencji na świecie. Powoduje stopniową utratę funkcji poznawczych, pamięci, myślenia, orientacji, a w późniejszych stadiach także mowy i zdolności samodzielnego funkcjonowania. Choroba rozwija się przez długi czas, a główne zmiany patofizjologiczne obejmują odkładanie się w mózgu złogów białka beta-amyloidu oraz splątków neurofibrylarnych, zawierających białko tau. Zachodzące procesy prowadzą do uszkodzenia i śmierci neuronów, co z czasem powoduje znaczną utratę tkanki mózgowej i zaburzenia funkcjonowania.

 

Choroba Alzheimera dotyka głównie osoby starsze – ryzyko wystąpienia rośnie po 65. roku życia. Częstotliwość zachorowań w poszczególnych grupach wiekowych podwaja się średnio, co pięć lat, osiągając najwyższy poziom wśród osób powyżej 85. roku życia. Jednak Alzheimer nie jest naturalnym elementem starzenia się, lecz poważnym zaburzeniem neurologicznym. Ryzyko choroby wzrasta u osób z rodzinną historią demencji, z cukrzycą typu 2, nadciśnieniem, otyłością, a także prowadzących niezdrowy tryb życia, w tym z niską aktywnością fizyczną i nieodpowiednią dietą.

 

Choroba Alzheimera stanowi ogromne wyzwanie medyczne i społeczne, szczególnie w starzejących się społeczeństwach. Dotychczas nie wynaleziono leku, który hamuje rozwój choroby. Stosowane farmaceutyki jedynie łagodzą objawy i opóźniają jej postęp. Niezwykle ważne jest regularne przyjmowanie leków, o czym zwykle muszą pamiętać opiekunowie pacjentów. W razie potrzeby serwisy medyczne, takie jak Receptomat.pl, zapewniają możliwość konsultacji z lekarzem i przedłużenia recepty.

Związek między cukrzycą a chorobą Alzheimera

Badania wykazują, że pacjenci z cukrzycą typu 2 są bardziej narażeni na chorobę Alzheimera niż osoby zdrowe. Podwyższony poziom glukozy we krwi, insulinooporność, przewlekły stan zapalny i stres oksydacyjny mogą prowadzić do uszkodzeń naczyń krwionośnych i nerwów, co przyczynia się do wzrostu ryzyka chorób neurodegeneracyjnych. Skutkiem tych procesów jest pogorszenie funkcji poznawczych oraz wzrost ryzyka demencji. Badania kliniczne dowodzą, że ryzyko rośnie proporcjonalnie do nasilenia objawów cukrzycy i jest szczególnie wysokie w przypadku osób niedbających o właściwe kontrolowanie glikemii. Dlatego istotne jest, aby pacjenci z cukrzycą regularnie kontrolowali poziom cukru we krwi oraz ściśle przestrzegali zaleceń lekarza dotyczących zmian w trybie życia, diety i przyjmowanych leków.

Semaglutyd - co to jest?

Semaglutyd to substancja należąca do grupy agonistów receptora GLP-1 (glukagonopodobny peptyd-1). Jego podstawowe działanie polega na stymulacji produkcji insuliny, w przypadku spożywania posiłku, co jest niezbędne do regulacji poziomu glukozy we krwi. Dlatego semaglutyd jest jedną z substancji czynnych wykorzystywanych w lekach na cukrzycę typu 2. Jednym z możliwych skutków ubocznych stosowania semaglutydu, obok dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, jest osłabienie apetytu i zmniejszenie masy ciała, co wpłynęło na zwiększenie popularności leków z tej grupy. Jednak jedne z ostatnich badań wykazały, że może również wpływać korzystnie na funkcjonowanie mózgu i zmniejszać ryzyko demencji u pacjentów z cukrzycą typu 2.

Jak działa semaglutyd na mózg?

Semaglutyd jest obecny na rynku farmaceutycznym w postaci leków stosowanych w leczeniu cukrzycy typu 2. Działa poprzez aktywację receptorów GLP-1, które stymulują wydzielanie insuliny i pomagają kontrolować poziom cukru we krwi. Najnowsze badania sugerują jednak, że jego działanie wykracza poza regulowanie glikemii. Najprawdopodobniej ma także właściwości neuroprotekcyjne i przeciwzapalne, co sprawia, że może być wsparciem w walce z chorobą Alzheimera u pacjentów.

Uważa się, że właściwości neuroprotekcyjne i przeciwzapalne semaglutydu wynikają z: 

• redukcji stanów zapalnych w mózgu – co ma decydujące znaczenie w profilaktyce Alzheimera,
• ochrony neuronów przed degeneracją – receptory GLP-1, na które działa semaglutyd, występują także w mózgu i mają wpływ na zdrowie neuronów, chroniąc je przed stresem oksydacyjnym i toksycznym wpływem białka amyloidowego,
• poprawy funkcji poznawczych – badania przedkliniczne wykazały, że semaglutyd może poprawiać pamięć i funkcje poznawcze, co ma istotne znaczenie dla osób z wysokim ryzykiem demencji.

Wyniki badań nad semaglutydem

Badania kliniczne nad semaglutydem przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych obejmowały analizę danych z bazy dokumentacji medycznych ponad miliona pacjentów z cukrzycą. Wyniki pokazały, że osoby stosujące semaglutyd miały znacznie mniejsze ryzyko diagnozy choroby Alzheimera w porównaniu z osobami przyjmującymi inne leki przeciwcukrzycowe, w tym insulinę i metforminę. Ryzyko było o 70% niższe w porównaniu do insuliny oraz o 60% niższe w porównaniu do metforminy.

 

Dodatkowo analiza porównawcza wykazała, że semaglutyd zapewnia około 40% niższe ryzyko rozwoju Alzheimera niż inne leki z grupy GLP-1, takie jak liraglutyd czy dulaglutyd. Wyniki sugerują, że semaglutyd nie tylko efektywnie reguluje poziom cukru we krwi, ale także może działać ochronnie na mózg, co wyróżnia go spośród innych leków stosowanych w leczeniu cukrzycy.

Badania nad semaglutydem i chorobą Alzheimera

W badaniach klinicznych i przedklinicznych analizuje się obecnie wpływ semaglutydu na procesy neurodegeneracyjne. Wyniki badań przeprowadzonych na modelach zwierzęcych sugerują, że semaglutyd może poprawiać pamięć i funkcje poznawcze. Ponadto wyniki badań laboratoryjnych wskazują, że substancja może obniżać poziom beta-amyloidu i tau – dwóch białek, których nagromadzenie prowadzi do uszkodzeń neuronów i powstawania typowych dla Alzheimera „płytek” i „splątków”. Obecnie prowadzone są badania z udziałem pacjentów, które mają na celu potwierdzenie tych wyników u ludzi.

Semaglutyd i Alzheimer - perspektywy na przyszłość

Obiecujące wyniki badań nad semaglutydem przyciągają uwagę naukowców, którzy planują przeprowadzenie kolejnych doświadczeń i obserwacji. W szczególności interesują ich możliwości stosowania semaglutydu w prewencji innych chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona czy otępienie z ciałami Lewy'ego. Plany obejmują m.in.:

• szczegółową analizę wpływu semaglutydu na różne grupy pacjentów (z otyłością, cukrzycą typu 2 oraz innymi czynnikami ryzyka chorób neurodegeneracyjnych),
• długoterminowe badania efektywności stosowania semaglutydu w profilaktyce Alzheimera,
• badania nad wpływem neuroprotekcyjnym, które pozwolą ocenić, w jakim stopniu semaglutyd może chronić neurony przed stanami zapalnymi i stresem oksydacyjnym.

Chociaż semaglutyd nie został zatwierdzony jako lek na chorobę Alzheimera, wyniki dotychczasowych badań otwierają nowe perspektywy w zakresie profilaktyki i leczenia przypadłości u pacjentów z cukrzycą. Wiedza na temat wpływu receptorów GLP-1 na stan i funkcjonowanie mózgu zwiększa szanse, że w przyszłości leki takie jak semaglutyd będą miały zastosowanie nie tylko w leczeniu cukrzycy czy otyłości, ale również w ochronie przed chorobami neurodegeneracyjnymi.

 

 

Źródła

Christian Hölscher, Glucagon-like peptide-1 class drugs show clear protective effects in Parkinson's and Alzheimer's disease clinical trials: A revolution in the making?, 2024

Rita Rubin, Could GLP-1 Receptor Agonists Like Semaglutide Treat Addiction, Alzheimer Disease, and Other Conditions?, 2024

William Wang, QuangQiu Wang, Xin Qi, Mark Gurney, George Perry, Nora D, Volkow, Pamela B. Davis, David C. Kaelber, Rong Xu, Associations of semaglutide with first-time diagnosis of Alzheimer's disease in patients with type 2 diabetes: Target trial emulation using nationwide real-world data in the US, 2024

Zhao-Jun Wang, Xin-Ru Li, Shi-Fan Chai, Wei-Ran Li, Shuo Li, Meng Hou, Jia-Lei Li, Yu-Cai Ye, Hong-Yan Cai, Christian Hölscher, Mei-Na Wu, Semaglutide ameliorates cognition and glucose metabolism dysfunction in the 3xTg mouse model of Alzheimer's disease via the GLP-1R/SIRT1/GLUT4 pathway, 2023