Testy IV generacji na HIV już w POZ. Przełom w profilaktyce zakażeń w Polsce

Od 5 maja 2025 roku w poradniach lekarzy rodzinnych dostępne jest nowe, bezpłatne badanie – test IV generacji na HIV. Finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ma na celu szybsze wykrywanie zakażeń i ograniczenie ich rozprzestrzeniania. To odpowiedź na rosnącą liczbę przypadków HIV w Polsce i istotny krok w kierunku lepszej profilaktyki zdrowotnej.

Czym są testy IV generacji i dlaczego są ważne

Nowe testy IV generacji na HIV łączą wykrywanie przeciwciał z wykrywaniem antygenu p24, który pojawia się bardzo wcześnie po zakażeniu – nawet tydzień przed pojawieniem się przeciwciał. To oznacza, że test może wykryć infekcję HIV już kilka dni po potencjalnym kontakcie z wirusem, skracając tzw. okienko serologiczne.

Dzięki temu osoby zakażone mogą szybciej rozpocząć leczenie, co nie tylko poprawia rokowania, ale także zmniejsza ryzyko dalszego zakażania innych. Zasada "n=n" – niewykrywalny = niezakaźny – nabiera w tym kontekście szczególnego znaczenia.

Kto może skorzystać z bezpłatnego testu na HIV

Z darmowego testu może skorzystać każda osoba, niezależnie od wieku, płci, stanu zdrowia czy stylu życia. Lekarz POZ może zaproponować test podczas standardowej wizyty lub wykonać go na prośbę pacjenta – bez potrzeby skierowania do specjalisty.

To rozwiązanie ma na celu zwiększenie dostępności testów i umożliwienie profilaktyki także osobom spoza tzw. grup ryzyka. Badanie jest anonimowe, bezpieczne i nieinwazyjne – polega jedynie na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej.

Procedura krok po kroku

1. Zgłoszenie się do lekarza rodzinnego – wystarczy poprosić o wykonanie testu.

2. Pobranie próbki krwi – nie trzeba być na czczo.

3. Analiza laboratoryjna – wykrywanie antygenu p24 i przeciwciał anty-HIV.

4. Odbiór wyniku – najczęściej w ciągu kilku dni.

5. Dalsze kroki – w przypadku pozytywnego wyniku, pacjent kierowany jest na potwierdzające badania do specjalistycznego ośrodka.

Zakażenia HIV w Polsce – rosnąca skala problemu

Statystyki są alarmujące. W ciągu pierwszych 10 miesięcy 2024 roku odnotowano niemal 2000 nowych przypadków HIV, z czego wiele w zaawansowanym stadium. Dla porównania – w 2012 roku wykryto ok. 9 tysięcy zakażeń, a w 2021 już niemal 17 tysięcy. Wzrost o 84 proc. w ciągu dekady wskazuje na pilną potrzebę szerszej diagnostyki.

Najwięcej przypadków diagnozuje się wśród osób w wieku 25–39 lat, jednak rosnąca liczba zakażeń wśród seniorów również nie powinna być lekceważona.

Inne metody zapobiegania HIV

Testowanie to tylko jeden z elementów walki z HIV. Dostępne są również:

• profilaktyka PrEP – bezpłatna i skuteczna ochrona przed zakażeniem, dostępna w wybranych placówkach,

• edukacja zdrowotna – programy w szkołach i na uczelniach,

• kampanie społeczne – prowadzone przez Krajowe Centrum ds. AIDS, mające na celu zwiększenie świadomości społecznej.

Finansowanie i cele programu

Roczny koszt wdrożenia testów w POZ oszacowano na 1,5 mln zł. Pieniądze pochodzą z budżetu NFZ. Choć koszt programu nie jest wysoki, jego wpływ może być ogromny – wcześniejsze wykrycie zakażenia pozwala ograniczyć liczbę późnych powikłań i obniżyć koszty leczenia w skali całego systemu opieki zdrowotnej.

Wczesna diagnoza – korzyść dla wszystkich

Test IV generacji to nie tylko technologia – to narzędzie ratujące życie. Im szybciej wykryje się wirusa, tym większe szanse na normalne życie z HIV, bez ryzyka rozwoju AIDS. Zmiany wprowadzone w maju 2025 r. mogą stać się punktem zwrotnym w walce z epidemią HIV w Polsce.