Uzależnienie od Facebooka a depresja

Uzależnienie od mediów społecznościowych, w tym od Facebooka, jest jednym z zagrożeń stojących przed użytkownikami nowoczesnych zbiorowości sieciowych. W różnych badaniach wielokrotnie wskazywano na tę konsekwencję, jednakże stosunkowo niedawno naukowcy spróbowali wykazać pełną korelację wspomnianego rodzaju uzależnienia z rozwojem kluczowych objawów depresji, jak i ze słabą jakością snu czy poczuciem osamotnienia. Wyniki badań nie są jednak jednoznaczne.

Serwisy i portale internetowe, tworzące rozległe sieci społecznościowe, umożliwiają jednostkom konstruowanie publicznych profili, tworzenie ciągłych interakcji, jak i rozwijanie relacji[1]*. Jako wynalazek XXI wieku zrewolucjonizowały dotychczasowe życie wielu jednostek na Ziemi. Media społecznościowe, w tym Facebook, stały się naszą codziennością. Mając to na uwadze, pytanie o skutki używania wybranych portali społecznościowych staje się nad wyraz istotne.   

Korzystanie z mediów społecznościowych niesie ze sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Do pierwszej grupy zaliczyć można m.in.: umożliwienie wyrażania własnego zdania i poglądów, współdzielenie zasobów (np. zdjęć), budowanie i podtrzymywanie komunikacji, możliwość prowadzenia dyskusji czy zaspokajania potrzeby (po)informowania[2]. Na świat mediów nie można jednak patrzeć tylko i wyłącznie przez różowe okulary, dlatego należy wyróżnić również negatywne skutki użytkowania, takie jak: modelowanie postaw i zachowań agresywnych, zagrożenia seksualne (w tym sexting), psychiczne, intelektualne, moralne, cyberprzemoc, a nade wszystko uzależnienie[3].

Uzależnienie, czyli pewien proces, za pomocą którego dane zachowanie może być zarówno źródłem gratyfikacji i zapewniać ucieczkę od wewnętrznego dyskomfortu, charakteryzuje się utratą kontroli czy innymi negatywnymi zachowaniami[4]. W kontekście mediów społecznościowych należy przyjąć za punkt wyjścia zjawisko uzależnienia behawioralnego, związanego z powtarzalnym wzorcem zachowania. Do objawów, z perspektywy nieprawidłowego korzystania z Facebooka, zalicza się wówczas czynniki skorelowane ze zmianą nastroju, zaabsorbowaniem wirtualną rzeczywistością (toczącą się wewnątrz portalu), ukrywaniem ilości czasu spędzanego w medium przed osobami bliskimi, jak i różnymi symptomami widocznymi w trakcie odstawienia i w momencie braku dostępu do Facebooka[5].

Na dzień dzisiejszy nie ma jednak jednogłośnych badań wskazujących na konkretny i wyjątkowy wzorzec uzależnienia. Natomiast od paru lat przybywają wieści o korelacji uzależnienia z chorobami psychicznymi czy kolejnymi negatywnymi skutkami nadmiernej eksploatacji mediów społecznościowych. Dla przykładu, w niedawnym badaniu naukowym, przeprowadzonym na grupie 354 osób dorosłych, zbadano rolę słabej jakości snu i ogólnego poczucia samotności na drodze do uzależnienia od Facebooka ku objawom depresyjnym.

Badanie dowiodło, że zły sen przyczynia się do związku między uzależnieniem a depresją. Ponadto naukowcy zasugerowali, że słaba jakość snu, w przypadku osób badanych, jest spowodowana w szczególności wpływem niebieskiego światła emitowanego z oglądanych urządzeń, co oddziałuje bezpośrednio na rytm dobowy. Osoby uzależnione od Facebooka śpią stosunkowo mniej, co także odbija się na jakości snu. Tym samym należy podkreślić, że samo uzależnienie nie jest jednoznaczną przyczyną depresji, ale będąc powodem gorszego snu, może oddziaływać pośrednio na niektóre z objawów depresji.

Z drugiej strony to samotność jest pozytywnie skorelowana z rozwojem depresji. Osoby badane o wysokim stopniu uzależnienia od wskazanego medium społecznościowego uzyskały największy wskaźnik samotności, jak i cechowały się największą liczbą objawów depresyjnych. Wskazana korelacja jest dla badaczy bardzo interesująca, ale nie dowodzi zarazem konkretnej przyczyny czy konsekwencji. Wykazany wpływ wskazuje raczej na pośrednie oddziaływanie uzależnienia na wyróżnioną chorobę. Mając to na względzie, naukowcy podkreślają olbrzymią wagę dalszych badań w tym zakresie.

[1] Więcej o istocie mediów społecznościowych w: W. Czerski, E. Gonciarz, Ryzyko uzależnienia studentów od mediów społecznościowych na przykładzie Facebooka, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 2017 nr 4 (36), s. 133-150.

[2] Pozytywne konsekwencje wynikające z użytkowania mediów społecznościowych zostały wyróżnione na bazie badań naukowych E. Krok z 2011 roku. Porównaj: tamże, s. 135-136.

[3] Negatywne skutki są zaledwie propozycją tych najpowszechniejszych, które zostały wykazane w badaniach E. Sowy-Bethane z 2016 roku. Sprawdź: tamże, s. 136.  

[4] Wybrana definicja uzależnienia jest autorstwa A. Goodmana. Dostępna w: A. Goodman, Addiction: Definition and Implications, „British Journal of Addiction”, 1990 nr 85, s. 1406.

[5] Więcej o kryteriach i objawach uzależnienia od Facebooka w: tamże, s. 139-140.

Źródła: Psychology Today/ TTQ Ho, Facebook addiction and depression: Loneliness as a moderator and poor sleep quality as a mediator, „Telematics and Informatics” 2021, nr 61/ T. Rajesh, DB Rangaiah, Facebook addiction and personality, „Heliyon”, 2020 nr 1 (6)/ W. Czerski, E. Gonciarz, Ryzyko uzależnienia studentów od mediów społecznościowych na przykładzie Facebooka, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 2017 nr 4 (36), s. 133-150.